Bron: Nederlands Dagblad

door Bas Belder

De Europese Unie is een smeltkroes van culturen. Dit biedt een interessant kleurenpalet, dat van de Unie een kleurrijk en dynamisch geheel maakt. Deze dynamiek wordt benadrukt door het feit dat iedere lidstaat gedurende zes maanden de voorzittershamer van de Unie mag hanteren. Zuid-Europese passie geeft de Unie een heel ander gezicht dan een haast koele Scandinavische eenvoud.

Dat deze culturele verscheidenheid meer consequenties heeft dan een aangename wisseling van decor, laat het dossier van de Europese Grondwet zien.

De Europese Unie stond de tweede helft van 2003 onder voorzitterschap van Italië. Het grote thema van dit voorzitterschap was de Europese Grondwet. Nadat de Conventie in juni 2003 zijn voorstel voor een Europese Grondwet had gepresenteerd, dienden de regeringsleiders tot overeenstemming komen.

De flamboyante Italiaanse premier Berlusconi trachtte met een mediterraans aandoende passie deze Grondwet zijn collega-regeringsleiders op te dringen. Maar met temperament en onrealistische ambitie alleen redde hij het niet. Daarvoor was de materie te gevoelig. De top van Brussel, waar de onderhandelingen afgerond moesten worden, mislukte faliekant. De lidstaten gingen al na één dag uit elkaar.

Op 1 januari 2004 verschoot de Unie van kleur. De Ieren namen de voorzittershamer over van de Italianen. De toon van tomeloze ambitie is verdwenen en heeft plaatsgemaakt voor nuchterheid en realisme. De Ierse minister van Buitenlandse Zaken Cowan presenteerde op 20 januari de plannen van Ierland met de Grondwet. Het Iers voorzitterschap wil de standpunten van de lidstaten in kaart brengen, waarna premier Ahern op de voorjaarstop van maart verslag uitbrengt. Aan de hand van een document met conclusies zal de verdere strategie van het voorzitterschap bepaald worden.

Afkoeling

De plannen van het Iers voorzitterschap werden met de nodige scepsis ontvangen in het Europees Parlement. De Ieren hebben geen ambitie, werken niet met een concreet tijdpad en tonen niet de absolute wil nog vóór de Europese verkiezingen een tekst voor een Europese Grondwet te presenteren, zo luidde de kritiek. De Europese Unie kan toch niet zonder Europese Grondwet bij de kiezer aankomen?

Alsof de burgers van de Europese lidstaten reikhalzend uitzien naar een Europese Grondwet!

De eurofractie ChristenUnie-SGP staat volledig achter de realistische benadering van het Iers voorzitterschap. Een periode van afkoeling en dialoog is absoluut noodzakelijk. De mislukte top van Brussel ligt slechts enkele weken achter ons en de kloof tussen enkele lidstaten is nog enorm. Bovendien wil geen van de lidstaten in de aanloop naar de Europese verkiezingen het hoofd stoten.

De aanpak van het Ierse voorzitterschap getuigt dan ook van inzicht en tact en verdient veruit de voorkeur boven een proces waarbij de Grondwet overhaast binnen enkele maanden wordt klaargestoomd.

Eisen

Realisme is in deze fase van de onderhandelingen geboden. De tegenstelling tussen Polen en Spanje enerzijds en Frankrijk en Duitsland anderzijds is nog steeds actueel. Het Poolse parlement heeft een resolutie aangenomen met duidelijke eisen. De Polen willen in de Europese Grondwet een expliciete verwijzing naar de joods-christelijke waarden en zien het Atlantisch bondgenootschap als de hoeksteen van het Europees buitenlands en defensiebeleid. Daarnaast willen zij dat iedere lidstaat een eigen Eurocommissaris houdt, en een stemsysteem in de Europese ministerraden dat Polen niet minder gewicht geeft dan eerder was afgesproken.

De visie van het Poolse parlement op het stemsysteem in de Raad is dus niet gewijzigd. Hiermee is het grote struikelblok voor een compromis nog prominent aanwezig. Ook de Spaanse delegatie heeft zijn visie niet gewijzigd en houdt vast aan de afgesproken gewichtsverdeling in het stemsysteem.

Begroting

Zij maken de discussie hierover nog complexer door ook het financiële beleid van de EU erbij te betrekken. Binnenkort wordt in Brussel besloten over de Europese meerjarenbegroting. Dan worden de financiële bijdragen van de lidstaten aan de EU vastgesteld. Zes lidstaten, waaronder Frankrijk, Duitsland en Nederland, hebben de Europese Commisie per brief laten weten een verdere stijging van de nationale afdrachten onacceptabel te vinden.

De Spaanse delegatie ziet een duidelijk verband tussen geld en Grondwet. Frankrijk en Duitsland willen Polen en Spanje straffen voor hun vasthoudende opstelling in het debat over de Europese Grondwet. Een afslanking van de begroting van de Europese Commissie zal vooral in landen als Polen en Spanje gevoeld worden. Deze landen zouden veel geld krijgen uit de regionale steunfondsen voor achtergebleven regio's. De Spaanse delegatie sprak dan ook zijn verontwaardiging uit over deze brief en liet weten dat de koppeling tussen financiën en Grondwet een explosief mengsel is.

Frankrijk en Duitsland laten ondertussen - met instemming van Commissievoorzitter Prodi - een ander geluid horen. Zij willen met een kleine groep landen een kopgroep vormen, die op veel gebieden intensief gaat samenwerken. Dit beleid wordt vooral gebruikt als drukmiddel in de richting van Spanje en Polen. Als deze landen de Europese Grondwet niet accepteren, zullen zij buiten de boot vallen en zal de Europese integratie zonder deze landen worden voortgezet

Een compromis lijkt op korte termijn onhaalbaar. De verwachting van een Europese Grondwet voor de verkiezingen van 10 juni 2004 is dan ook onrealistisch. De Ierse benadering getuigt van tact en invoelingsvermogen. Het doordrukken van een compromis zal, zo vlak na de mislukte top van Brussel, de landen alleen maar verder uit elkaar drijven. Het voeren van gesprekken en het terugwinnen van vertrouwen zijn op dit moment de meest aangewezen middelen.

Op de vlakte

Nederland houdt zich in deze discussie opmerkelijk op de vlakte. De vraag is of dit een verstandige benadering is. Nederland neemt in de tweede helft van dit jaar de voorzittershamer over van Ierland. Het is daarom van groot belang dat Nederland zijn wensen ten aanzien van de Europese Grondwet duidelijk naar buiten brengt.

De positie van voorzitter is gericht op het bereiken van overeenstemming en is veel minder geschikt om nadrukkelijk aandacht te vragen voor het eigen nationale belang. Nederland moet dan ook tijdens het Iers voorzitterschap zijn punten weten te halen.

Het is de verwachting dat de discussie over de Europese Grondwet zich zal voortzetten tijdens het Nederlandse voorzitterschap. Ondanks alle gemor op de Ieren zal de praktijk aantonen dat de materie te gevoelig is om overhaast tewerk te gaan.

De eurofractie ChristenUnie-SGP roept het Nederlands voorzitterschap op de wijze en nuchtere aanpak van de Ieren te continueren. Ook als de druk van enkele lidstaten toe zal nemen. Deze nuchterheid getuigt van realisme en is geloofwaardiger dan de aanpak van de Italianen. Uiteindelijk is het een nuchterheid die goed past bij de cultuur van ons land. In het culturele kleurenpalet van Europa zitten we nu eenmaal dichter bij Ierse nuchterheid dan bij Italiaans temperament.

Bas Belder is lid van het Europees Parlement voor ChristenUnie-SGP.