„Alles staat in het teken van een Cuba zonder Castro”

Marie van Beijnum

AMSTERDAM - Het Europees Parlement stemt donderdag over een gezamenlijke ontwerpresolutie waarin Cuba wordt opgeroepen de mensenrechten te respecteren. CU-SGP-parlementariër Belder roept Raad en Commissie op de toenemende restricties op huisgemeenten aan te snijden in gesprekken met de Cubaanse autoriteiten. Kees van Kortenhof van de Stichting Glasnost in Cuba reageert. „Als de ontwerpresolutie wordt aangenomen, zijn we in Europa een stap verder.”

Wat vindt u van de inhoud van de ontwerpresolutie?

„Het is een steunbetuiging voor de mensen die op dit moment in Cuba gevangen zitten. Als deze motie wordt aangenomen, wat waarschijnlijk is, zijn we in Europa een stap verder. Het is positief en belangrijk dat Europese landen de eigen politieke nationale tegenstellingen ondergeschikt maken aan gezamenlijk optreden tegenover Cuba.”

Hoe staat Cuba ervoor?

„De huidige situatie in Cuba staat in het teken van het fysieke verscheiden van de leider, van Fidel Castro, die in augustus dit jaar 80 jaar hoopt te worden. Overigens vertoont Castro nog een opvallende vitaliteit. Ten minste één of twee keer per week houdt hij een lange toespraak, waarin hij zaken als corruptie en het energieprobleem aan de orde stelt.

In december kwam de Cubaanse nationale assemblee voor drie dagen bijeen. Die werd niet afgesloten door Castro zelf, maar door Perez Roque. Roque ging, weliswaar omfloerst, in op een situatie waarbij Cuba het zonder de grote leider zou moeten doen. Dat was opvallend. Voor het eerst werd gepreludeerd op het einde van Castro.

Alle andere ontwikkelingen staan een beetje in het teken van deze ontwikkeling. Men consolideert het regime. Initiatieven op het gebied van particuliere initiatieven worden enorm afgeremd. Mensen worden opgepakt voor controle. Er worden hoge belastingen ingevoerd op allerlei privé-initiatieven van de gewone burger.

Bovendien constateert het regime dat er een nieuwe klasse van rijken is ontstaan en dat alle andere Cubanen op diverse legale en illegale manieren aan geld proberen te komen. Nu is er een nieuwe tussenlaag ingevoegd, die van de ”sociaal werkers”, die bijvoorbeeld op de benzinestations zijn gestationeerd om misbruik van benzine tegen te gaan. Deze klasse krijgt een voorkeursbehandeling en bestaat doorgaans uit jonge mensen. Toch slaat ook daar de corruptie toe.

Het probleem van corruptie heeft natuurlijk veel meer te maken met de onmogelijkheid van mensen om zelf iets te ontwikkelen en dat wil men in Havana niet erkennen.”

Neemt de repressie in Cuba toe?

„Op allerlei manieren. De repressie heeft vooral te maken met de onafwendbare verandering die zich aftekent over de toekomst. Het is duidelijk dat Havana wil laten zien wie er de baas is.

Een fenomeen dat zich een jaar of tien geleden al voordeed rondom de woningen van dissidenten, steekt nu weer de kop op: ”turbas”, straatbenden die door de staat worden getolereerd en zich schuldig maken aan geweld tegen gezinnen en woningen van dissidenten. Je huis wordt geblokkeerd, er wordt van alles geschreeuwd zoals ”verraders van het vaderland” en ”wormen”, er wordt keihard muziek afgespeeld. De agressors zijn mensen uit de wijkcomités die de revolutie moeten verdedigen (CDR’s) of mensen die op straat worden ingehuurd. Deze turbas oefenen een intimiderende werking uit op de bevolking.”

Enig idee over het aantal politieke gevangenen in Cuba?

„Men komt tot een aantal van 333. Dat betekent een stijging van 10 procent in zes maanden tijd. Met name jongeren zijn begin 2005 opgepakt.”

Hoe is hun situatie in de gevangenis?

„Slecht. De cellen zijn klein, vochtig en stinkend. Er is weinig ventilatie. Het is onzeker op welke momenten ze naar buiten mogen. Medicijnen worden niet altijd afgeleverd. Bezoek van familie is onregelmatig. Politieke gevangenen die zich in de gevangenis door woord en gebaar verzetten tegen het regime, worden niet zelden in elkaar getimmerd door gewone gevangenen. Cuba heeft sinds 1989 geen enkele inspectie in de gevangenissen toegestaan vanuit bijvoorbeeld het Rode Kruis. Daarmee staat het land op dezelfde lijn als Noord-Korea, China of Namibië.”

Kunt u de verschillen uiteenzetten tussen de dissidente stromingen?

„De Assemblee ter Bevordering van de Burgerlijke Samenleving in Cuba onder leiding van de econome Beatriz Roque onderhoudt nogal stevige contacten met de Amerikaanse vertegenwoordiging in Havana. De groep van het project Varela van de dissident Oswaldo Paya is sterk geworteld in de Cubaanse samenleving en wil met iedereen het gesprek aangaan.

Links op het speelveld bevindt zich Arco Progresista, een intellectuele beweging van sociaaldemocratische aard. Deze stroming staat zeer kritisch tegenover de rol van de Verenigde Staten.”

Worden religieuzen in Cuba vervolgd?

„Als het gaat om het strikte belijden van het geloof, heeft er in Cuba geen vervolging plaats. Een uitzondering kunnen de Jehovah’s Getuigen zijn, omdat zij de vlag niet willen groeten en niet in militaire dienst willen.

Zolang geloof binnen de kerkmuren blijft, heeft het regime geen interesse. Maar zodra een priester, predikant of voorganger zich politiek uitspreekt tegenover het Cubaanse bewind, leidt dat tot ingrijpen. Dat geldt voor zowel rooms-katholieken als protestanten.

Wel zijn de overkoepelende organen van de traditionele protestantse kerken veel meer ingekapseld in het regime. De Cubaanse Raad van Kerken is niet meer en minder dan het verlengstuk van de communistische partij.

Daarentegen staan de huiskerken weer los van de officiële protestantse kerken. Het Cubaanse regime en de officiële kerken hebben hier geen vat op. Dus treedt het regime op tegen huiskerken en proberen de officiële kerken greep op de huiskerken te krijgen.

De huiskerken zijn dan wel niet zo uitgesproken politiek, maar ze vormen in kleine gemeenschappen juist een ontmoetingspunt voor mensen. Ze bieden een alternatief voor bijvoorbeeld de wekelijkse bijeenkomst van jonge communisten.

Zoiets kan het regime zich natuurlijk niet permitteren en daarom zijn er strengere wetten uitgevaardigd. Voortaan moeten ook huiskerken zich laten registreren. De belangstelling voor huiskerken is groot. De voorgangers moeten zich bij de wijkcomités voor de verdediging van de revolutie verantwoorden.”

Laten de protestantse kerken in Europa het afweten inzake Cuba?

„Volledig. Dat komt door de rol van de Wereldraad van Kerken. Het was beschamend om te zien hoe de secretaris-generaal van de Wereldraad vorig jaar op bezoek in Cuba erin slaagde alle Cubaanse autoriteiten te bezoeken en met geen woord te reppen over politieke gevangenen, laat staan met hun familieleden in contact te treden.

Die houding wordt voor 100 procent gekopieerd door de protestantse kerken in Nederland, die zich nooit uitspreken over de schendingen van mensenrechten in Cuba omdat ze via allerlei kanalen banden onderhouden met het officiële protestantisme. Dat vind ik heel kwalijk.”

Welke koers moet Europa varen met betrekking tot Cuba?

„Gezamenlijk optrekken en blijvend de aandacht vestigen op de mensenrechtengroepen en schendingen van mensenrechten vind ik de juiste koers. Dat is een signaal dat er aan hen wordt gedacht. Ik ben ervan overtuigd dat dit ertoe bijdraagt dat er niet zo keihard tegen mensenrechtenactivisten wordt opgetreden als het regime misschien wel zou willen, omdat het weet dat Europa meekijkt, en dat is van belang.”

U richtte de Stichting Glasnost in Cuba in 1989 op. Hoet ziet u de nabije toekomst?

„Met Castro is er geen enkele verandering mogelijk. Deskundigen buitelen over elkaar heen met de diverse scenario’s zonder Castro. Ik hoop dat veranderingen in Cuba worden gerealiseerd door de Cubanen zelf, dat er steun komt uit Europa en dat de veranderingen geweldloos mogen zijn. Want een gewelddadig scenario moet je niet helemaal uitsluiten.”

Hebt u daar indicaties voor?

„Cuba is net een snelkookpan. Er zijn zo veel emoties onderdrukt. Er zijn zo veel mensen die wat te vereffenen hebben met een ander. Je zult maar verraden zijn door je buurman die actief lid is van de communistische partij en je werk hebben verloren. Gevoegd bij het temperament van het Cubaanse volk, kan het, wanneer de druk van het regime wegvalt, tot een explosie leiden. Ik heb veel vertrouwen in de dissidenten die zullen proberen dat tegen te gaan.”

©  Reformatorisch Dagblad