Vandaag debatteren de leden van het Europees Parlement over de situatie op de Balkan. Het staat het met het stabilisatie- en associatieproces? Europarlementariër Joost Lagendijk van GroenLinks doet verslag en Bas Belder reageert.
__________________________________________________________________________

MdV,

Elk mens verslikt zich weleens. Dat is geen pretje. Hetzelfde geldt in overdrachtelijke zin: je kunt je ook politiek verslikken. Zowel de EU als de landen van de westelijke Balkan loopt dit gevaar inzake het stabilisatie- en associatieproces voor deze regio. Bezorgde interne en externe Balkanexperts uiten deze waarschuwing. Zij menen dat de EU veel te veel het succesvolle proces van de tien toetredingslanden poogt te kopiëren in Zuidoost-Europa. Daarmee overvraagt de Unie in feite staten die daaraan nog niet toe zijn. Het gevolg is dat het stabilisatie- en associatieproces dreigt te ontaarden in schijnprocessen in de betrokken landen. Eenvoudigere, haalbare toenaderingsstappen naar Brussel voorkomen wederzijdse ontgoocheling. Bovendien geeft het regeringen van westelijke Balkanlanden de reële mogelijkheid politieke successen richting Europa te boeken. Electoraal gezien, bepaalt niet onbelangrijk. Deelt de Commissie deze opinie en wil zij daaraan ook vorm geven?

Laat ik maar direct heel concreet zijn. Ik vang dezer dagen signalen op dat, in het algemeen gesproken, het onderwijsniveau op de westelijke Balkan naar een bedenkelijk niveau afzakt. En dat geldt zowel voor het basis-, middelbaar en universitair onderwijs. Commissie, klopt dat? En zo ja, dan ligt hier dé kans om de helpende hand te bieden door de West-Balkan royaal toegang te verlenen tot Europese onderwijsprogramma’s.

Zo biedt het nuttige rapport van collega Lagendijk ampel gelegenheid tot Europese zelfreflectie. Vergun mij een drietal kanttekeningen. Punt één: draait de rapporteur in paragraaf 10 de stand van zaken niet om bij de huidige visaregeling tussen de EU en de zogenoemde SAP-landen? Het lijkt mij logischer een eventuele versoepeling van het visaregime vast te koppelen aan een aantal EU-voorwaarden. Dat heeft niets van doen met “vernedering” van Balkanburgers waarover de rapporteur rept.

Interessant genoeg roept Lagendijk in paragraaf 42 de EU op de rol te vervullen van neutrale bemiddelaar tussen Servië en Montenegro. Het is hem dan om het even hoe de relatie tussen Belgrado en Podgorica eruit zal komen te zien. Voorzover ik kan nagaan heeft de EU zulke neutraliteit tot op heden niet gepraktiseerd. Naar ik voorzie, zal zij die ook niet ambiëren.

Mijn derde kanttekening raakt de paragrafen 51 en 52. In paragraaf 51 formuleert de rapporteur nog behoedzaam positief over het begin van directe besprekingen tussen Belgrado en Pristina. En dat terecht. Tussen haakjes: daarmee zette UNMIK zelf het principe van “standaards voor status” onder tijdsdruk! Maar goed. Vervolgens oppert collega Lagendijk in paragraaf 52 eventjes een supersnel tijdpad voor een eindoplossing van het netelige staatkundige vraagstuk Kosovo… Binnen de komende twee jaar. Naar het mij voorkomt, is de Servisch-Albanese ‘race’ om Kosovo met zo’n politieke ijlmars bepaald niet gediend, noch gelopen. Bovenal mogen we de rechtstreekse regionale effecten van elke daadwerkelijke aanpak van de kwestie-Kosovo niet uit het oog verliezen. Denk aan de Albanezen in Macedonië en de Serviërs in Bosnië. Politieke stabiliteit op de Balkan blijft vooralsnog een precair goed.

Bas Belder