Bron: Rotterdams Dagblad

door Henk-Jan Keur

Stakende havenarbeiders bepaalden enkele weken geleden het toneel in de Europese havens. Ook in de Rotterdamse haven legden veel arbeiders het werk neer. Reden voor hun acties was het Port Package. Dit pakket bevat maatregelen om eerlijke concurrentievoorwaarden te scheppen tussen dienstverleners - zoals slepers, loodsen en ladingbehandelaars - in havens. Een belangrijk onderdeel is zelfafhandeling door reders. Het loodsen en het overslaan van lading hoeft dan niet meer door ervaren organisaties en werkers te gebeuren, maar ook mag worden gedaan door personeel van de reder. Havenarbeiders vrezen massa-ontslagen en een forse daling van de veiligheid in en rond de havens wanneer deze maatregelen doorgaan.
De vakbonden hebben vol overgave deze zaken eind 2002 onder de aandacht van vertegenwoordigers van het Europees Parlement en Europese Commissie gebracht. Hun kritiek spitste zich toe op de regeling rond de zelfafhandeling in geval van de ladingbehandeling. Inhoudelijk is er veel te zeggen voor de door hen ingebrachte argumenten. Het tijdstip van inbreng is wat ongelukkig. De beste mogelijkheid is het moment dat het Parlement voor de eerste keer een voorstel van de Commissie bespreekt. Dat punt was al een tijdje geleden gepasseerd. Daarna wordt het wijzigen van een voorstel veel moeilijker omdat de procedure daartoe nauwelijks mogelijkheden biedt.
Om tot een besluit over dit onderwerp te komen, moeten het Europees Parlement en de EU ministers van verkeer het met elkaar eens zijn. Dat gaat ruwweg op de volgende manier. Beide vormen hun mening over het voorstel van de Europese Commissie (eerste lezing), waarna de meningen naast elkaar worden gelegd (tweede lezing). Meestal is er tussen die fasen al overleg. Wanneer er geen overeenstemming is, volgt een formele overlegronde. Als dat geen resultaat oplevert, vervalt het voorstel van de Commissie en komt er geen nieuwe wetgeving.
De eerste lezing van het Port Package in het Europees Parlement dateert van halverwege 2001. Toen heeft het Parlement - na ruggespraak met belanghebbenden - besloten dat zelfafhandeling moest kunnen en werd meer aandacht gevraagd voor individuele economische en milieutechnische omstandigheden van havens. Daarnaast vond het Parlement dat bij werk in de haven moest worden aangesloten bij bestaande nationale sociale wetgeving met betrekking tot havenarbeid en werd zelfafhandeling voor loodsdiensten uit het pakket gehaald. Voor Rotterdam betekende dat meer vrijheid voor het Havenbedrijf om de haven naar eigen inzicht te ontwikkelen en meer mogelijkheden voor reders om kostenvoordelen te behalen door met eigen personeel te loodsen en lading over te slaan en vast te zetten. Voor de havenarbeiders betekende het onzekerheid over hun toekomst. Goedkope krachten van buiten de EU bedreigen hun positie.
De vervoersministers van de EU sloten hier ten dele bij aan. Tegen zelfafhandeling was geen bezwaar en de bewegingsvrijheid van havens moest worden vergroot. Verder moest personeel in overeenstemming met de wetgeving van de lidstaat worden aangenomen en mogen lidstaten zelf beslissen of de loodsdiensten wel of niet worden inbegrepen.
Het Parlement kan dus tevreden zijn. Veel van zijn eisen en wensen zijn ingewilligd.
Maar bij de tweede lezing in de vakcommissie bleek dat het Parlement niet minder dan 216 wijzigingsvoorstellen op het standpunt van de ministers had ingediend. Een belangrijk deel van deze wijzigingen had betrekking op zelfafhandeling en de voorwaarden waaronder personeel in dienst moest worden genomen.
Veel van deze voorstellen zijn niet tijdens de eerste lezing in het Parlement ingediend en zijn derhalve niet in de bespreking van de vervoersministers meegenomen. Dat is vreemd. Waarschijnlijk zijn de problemen met zelfafhandeling en arbeidsvoorwaarden niet pas tussen de eerste en tweede lezing ontstaan. Doordat de wijzigingsvoorstellen niet in de eerste lezing zijn ingediend en ook de ministers daarover niets in hun standpunt hebben opgenomen, is het procedureel gezien niet mogelijk nog veranderingen op die punten aan te brengen. Ondanks het feit dat de zorgen van de vakbonden door veel Parlementsleden worden gedeeld. Het grote aantal opmerkingen op die punten getuigt daar van.
Dat het belangrijk is om tijdig in actie te komen wordt geïllustreerd door de loodsenorganisaties. Al bij de eerste bespreking in het Parlement hebben zij hun beargumenteerde bezwaren duidelijk over het voorstel gemaakt. Met als gevolg dat het Parlement besloot tot het uitsluiten van de loodsen uit dit pakket. Ook in de tweede ronde houdt het Parlement dit standpunt vast. Met als gevolg dat daarover forse gesprekken tussen ministers en Parlement zullen volgen. En wellicht stuk lopen.
Voor de Rotterdamse haven is de afloop van de Europese parlementaire behandeling niet het het einde van alle discussie. Havenbedrijf en reders zijn redelijk tevreden. Het havenbedrijf houdt zijn vrijheid om naar eigen inzicht te ontwikkelen. Reders krijgen ruimte krijgen om bepaalde diensten zelf te organiseren. Voor de bonden ligt er een hoop werk in het verschiet. De verwijzing van bepalingen inzake sociale en arbeidsomstandigheden naar nationaal niveau betekent dat de dialoog op een lager niveau zal moeten worden voortgezet. De nationale regelingen zullen zo moeten worden vormgegeven dat sociale dumping - 'duur' personeel inwisselen voor 'goedkoop' personeel - inderdaad niet mogelijk is. Uiteraard was het beter geweest dit op Europees niveau af te kaarten om ongewenste arbeidsconcurrentie tussen lidstaten te voorkomen. Dat lijkt niet gelukt. Er moet nog het nodige worden gepraat.
Gezien de uitslag van de stemmingen in de vakcommissie is een radicale wijziging in standpunten tijdens de plenaire vergadering in Straatsburg onwaarschijnlijk. Dus: zelfafhandeling erin, loodsen eruit.
Voor de vakbonden betekent dit zoals gezegd een voortzetting van de strijd. Niet meer op Europees niveau, maar op nationaal niveau. De sociale- en arbeidsvoorwaarden moeten daar tot stand komen. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid krijgt het druk.
Het belang van een goede inspraakstrategie voor bonden en andere belangenorganisaties wordt hierdoor onderstreept. De deuren in het Parlement staan meestal open, maar procedures moeten in ere worden gehouden. Anders eindigt Europese besluitvorming op identieke wijze als de actie van de bonden. Gestrand. In het zicht van de haven.

Henk-Jan Keur is beleidsmedewerker van de eurofractie ChristenUnie-SGP.