Europa is niet bedoeld als West-Europees bastion'

André Rouvoet en Eimert van Middelkoop vinden dat de grenzen van de Unie zijn bereikt, maar oud-medewerker van het wetenschappelijk bureau Benjamin Anker stelt dat de EU niet als bastion van West-Europese politiek is bedoeld.

Zaterdag gaven de Europese ChristenUnie/SGP-parlementariërs Hans Blokland en Bas Belder een duidelijke boodschap af: Turkije mag niet toetreden, omdat het een islamitisch land is. Benjamin Anker, nu werkzaam op het ministerie van Buitenlandse Zaken, heeft begrip voor dat standpunt. ,,Maar ik begrijp het niet.''

Anker, schrijver van een essay waarin christelijke politici worden opgeroepen veel meer naar Europa te kijken, vindt wel dat Turkije op belangrijke punten nog tekortschiet. Principieel heeft hij echter een ander standpunt dan Blokland en Belder. ,,We moeten niet te principieel zijn. Europa is niet bedoeld als bastion van West-Europese politiek.''

De oud-medewerker van het wetenschappelijk bureau van de ChristenUnie vindt het opmerkelijk dat christelijke politici Turkije op grond van culturele verschillen buiten de deur willen houden. ,,Zij hebben altijd gepleit voor een Unie die niet te machtig is en waarbinnen elk land z'n eigenheid behoudt. Nu wordt opeens gezegd: Europa is christelijk en daar past Turkije niet bij. Zou er met Turkije opeens te veel verscheidenheid zijn?''

Turkije is geen bedreiging voor de Europese Unie, stelt Benjamin Anker. ,,Europa wordt geen grote superstaat, waar over alles eensluidend wordt gedacht. Het is bedoeld als stabiele regio; die gedachte moet je doortrekken. Bij het klein houden van de EU zijn we juist niet gebaat, want dan zijn de schadelijke effecten groot. Dan krijg je ernstige verdeeldheid langs de grenzen van het eigen fort. Wanneer we Europa verdedigen als christelijk bolwerk met die schade tot gevolg, zou ik dat strijdig vinden met alles wat christelijke politiek moet zijn.''

Anker ziet wel bezwaren op de weg tussen Turkije en de EU. ,,In Turkije voel je je erg veilig op straat, maar tegelijkertijd weet je dat het leger een te grote rol heeft in het scheiden van kerk en staat. De democratie functioneert niet optimaal en het economische plaatje is ook niet rooskleurig. We kunnen ze er nu dus nog niet bij hebben. Totdat Turkije voldoet aan de EU-voorwaarden, schat ik dat we twintig jaar verder zijn. Maar alle landen die er nu en de komende jaren bij komen, voldoen ook niet volledig aan de regels. Vanuit politiek perspectief gezien, kunnen we de toetreding van Turkije daarom eerder verwachten. Turkije wordt binnen de EU een betere bondgenoot en hervormingen in het land zullen sneller gaan.''

Het pleidooi van Anker ten spijt, zijn Tweede- en Eerste-Kamerlid André Rouvoet en Eimert van Middelkoop niet overtuigd. Hoewel Rouvoet de redenering dat Turkije om z'n godsdienst geen lid mag worden, ook te ver vindt gaan. ,,Het islamitische karakter van het land speelt een belangrijke rol in m'n afweging, maar mag niet het enige argument zijn'', vindt de voorzitter van de Tweede-Kamerfractie van de ChristenUnie.

Rouvoets bezwaren liggen veel meer in het feit dat hij vindt dat de Europese Unie zijn grenzen heeft bereikt. ,,Het probleem is dat op de simpele vraag 'hóórt Turkije wel bij Europa?', nooit antwoord is gegeven. Zowel vanuit geografisch, historisch als religieus-cultureel oogpunt beantwoord ik die vraag met nee. Via een sluipend proces is echter steeds meer aangestuurd op toetreding van Turkije, waardoor we nauwelijks terug kunnen.''

Dat het een mooi signaal richting de islamitische wereld zou zijn wanneer een gematigd land als Turkije toetreedt tot de EU, is volgens Rouvoet geen argument. ,,Moeten we dan straks Syrië en Irak ook toelaten? En Israël of de Noord-Afrikaanse landen? Je kunt net zo goed redeneren dat die er ook bij horen, wanneer je Turkije toelaat. En het trof mij dat iemand als EU-commissaris Bolkestein zegt dat wanneer je Turkije toelaat, je geen argumenten meer hebt Wit-Rusland en Oekraïne af te wijzen.''

Met mogelijk nog enige uitbreiding op de Balkan met landen als Bulgarije, Roemenië en Albanië, is de Unie compleet, vinden Rouvoet en Van Middelkoop. De laatste vindt dat Europa niet gebonden is aan de toezeggingen aan Turkije, die al dertig jaar lopen. ,,De laatste jaren gaat het wat beter, dat geef ik toe, maar in die dertig jaar waren er in land staatsgrepen en ernstige schendingen van de mensenrechten. Ook was in de jaren zestig de Unie nog bedoeld als een 'douane-unie'. Nu is de situatie heel anders'', vindt Van Middelkoop.

De Europese Unie zal bezwijken wanneer Turkije aanklampt, denkt het Eerste-Kamerlid. ,,Het is dan in één klap het grootste land van de Unie, met de meeste zeggenschap en de meeste leden in het Europees Parlement. Het klinkt misschien demagogisch, maar ik denk dat dat in het huidige Europa zoveel tegenkrachten, teleurstellingen en frustraties oproept, dat de Unie bezwijkt.''

Van Middelkoop vermoedt dat veel Nederlandse politici met hun enthousiasme over een Turks lidmaatschap, duidelijk willen maken dat de EU niet christelijk is. ,,Over godsdienstige argumenten willen veel politici sowieso zwijgen, maar ik denk dat ze door de nieuwe Oost-Europese landen op de christelijke geschiedenis van het continent zullen worden gewezen. Turkije is een seculiere staat, wordt vaak gezegd. Maar dat seculiere karakter is een van boven opgelegd deksel, waaronder stelselmatig islamitische oprispingen zijn waar te nemen.''

Rouvoet en Van Middelkoop vinden dat met intensieve samenwerking moet worden onderstreept dat Turkije en de EU goede buren zijn. Beiden beseffen echter dat de kaarten voor een belangrijk deel zijn geschud. Van Middelkoop: ,,Pas de laatste tijd worden op een wat breder front bezwaren geuit. Turkije had al veel eerder duidelijk gemaakt moeten worden dat een lidmaatschap er niet in zit. Nu voelen veel politici zich gebonden. Maar als de onderhandelingen dit jaar worden geopend, is dat tegelijkertijd een schending van de Europese regels. Want buiten de principiële bezwaren: Turkije voldoet nog lang niet aan de voorwaarden.''